Słuch

Jak działa słuch? Przyczyny, objawy i leczenie chorób uszu

Słuch pomaga nam orientować się w przestrzeni, lokalizować i rozróżniać dźwięki. Z pomocą uszu odbieramy otaczające nas drgania cząsteczek powietrza fale dźwiękowe, które narząd słuchu przetwarza na przekazywane do mózgu impulsy nerwowe. Ucho wewnętrzne odpowiada także za zmysł równowagi. Narząd słuchu jest delikatnym i precyzyjnym instrumentem, w którym upośledzenie pracy jednego z elementów może doprowadzić do pogorszenia lub utraty słuchu. Jak działa słuch i w jaki sposób fale dźwiękowe są przetwarzane i interpretowane? Jak dbać o zmysł słuchu i jakie są najczęstsze choroby uszu? 

Jak słyszymy? Budowa i funkcje narządu słuchu

Narząd słuchu dzielimy na trzy części: ucho zewnętrzne i środkowe, tworzące układ przewodzący i ucho wewnętrzne, czyli układ odbiorczy.  

Jak działa słuch? Ucho zewnętrzne

Ucho zewnętrzne to małżowina uszna zbudowana z tkanki chrzęstnej i przewód słuchowy zewnętrzny. Nietypowy kształt małżowiny został ukształtowany przez ewolucję w celu jak najlepszego wyłapywania fal akustycznych z otoczenia. Zewnętrzny przewód słuchowy jest zamknięty błoną bębenkową. Ścianki kanału, pokryte włoskami zatrzymującymi zanieczyszczenia, posiadają gruczoły wytwarzające woskowinę. Funkcją woskowiny jest wiązanie pyłów i drobnoustrojów, które w ten sposób mogą zostać łatwiej usunięte z przewodu słuchowego. 

Jak działa słuch? Ucho środkowe

Błona bębenkowa jest granicą dzielącą ucho zewnętrzne od środkowego. Zaraz za nią znajduje się jama bębenkowa, w której znajdują się trzy najmniejsze kości ciele człowieka: połączone ze sobą stawami młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Układ kości przekazuje drgania z błony bębenkowej do ucha wewnętrznego. To właśnie w jamie bębenkowej znajduje się połączenie ucha z jamą nosowo-gardłową trąbka Eustachiusza, której funkcją jest wyrównywanie ciśnień pomiędzy otoczeniem a uchem środkowym. Trąbka Eustachiusza otwiera się podczas przełykania śliny, wpuszczając do ucha środkowego powietrze z gardła. W ten sposób przy zmianach ciśnienia w środowisku zewnętrznym, na przykład podczas startu i lądowania samolotu, możemy pozbyć się wrażenia zatkanych uszu.  

Jak działa słuch? Ucho wewnętrzne (błędnik)

Najbardziej wewnętrzna część narządu słuchu to pokryte nabłonkiem i wypełnione płynną endolimfą kanały w kościach czaszki, tworzące ucho wewnętrzne. Ta część narządu słuchu odpowiada nie tylko za słuch, ale także za zmysł równowagi. Kanały dzielą się na trzy części:

  • przedsionek 
  • ślimak, odbierający drgania cieczy i wzbudzający impulsy nerwowe przesyłane do znajdującego się w mózgu ośrodka słuchu 
  • kanały półkoliste reagujące na ruch obrotowy ciała, odpowiadające za zmysł równowagi i informacje o pozycji ciała w przestrzeni

Badaniem mogącym ocenić stan ucha środkowego i wewnętrznego jest tympanometria. Tympanometria – Salve Medica Centrum Medyczne

Jak odbieramy wrażenia słuchowe?

Proces przetwarzania słuchowego rozpoczyna się w uchu zewnętrznym. Rozchodząca się w powietrzu fala dźwiękowa wprowadza w drgania błonę bębenkową. Błona przekazuje drgania kolejno na połączone ze sobą stawowo młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Ostatnia kosteczka słuchowa, strzemiączko wprowadza w drgania płynną endolimfę wypełniającą przedsionek ucha wewnętrznego. Ruch cieczy pobudza rzęski komórek receptorowych ślimaka, a powstające w nich impulsy elektryczne są przesyłane do mózgu drogą nerwu słuchowego. W korze słuchowej, znajdującej się w górnym zakręcie płatów skroniowych, informacje są przetwarzane i interpretowane. 

Jakie choroby mogą wpłynąć na funkcjonowanie tego skomplikowanego systemu? 

Najczęstsze choroby uszu

Uszy, ze względu na swoje połączenie z jamą nosowo-gardłową, są szczególnie narażone na patogeny, powodujące infekcje górnych dróg oddechowych. 

Słuch i choroby uszu: zapalenia ucha

Stan zapalny uszu to choroba najczęściej dotykająca małe dzieci. Proces zapalny może toczyć się w każdej części narządu słuchu: uchu zewnętrznym, środkowym i wewnętrznym.

Zapalenie ucha zewnętrznego

Obejmujące zwykle przewód słuchowy wewnętrzny. Infekcja może mieć podłoże wirusowe, bakteryjne lub grzybicze. 

Zapalenie ucha środkowego

Zapalenie ucha środkowego często występuje u niemowląt i małych dzieci, u których wskutek krótszej i szerszej trąbki Eustachiusza, patogeny pochodzące z infekcji gardła mają łatwiejszy dostęp do ucha środkowego. Jest to naturalny, fizjologiczny etap rozwoju trąbki słuchowej. Zapalenie ucha środkowego może mieć postać ostrą, wysiękową lub przewlekłą. Głównymi objawami są silny, tętniący ból ucha, gorączka, wyciek wydzieliny z ucha, osłabienie słuchu, a niekiedy również wymioty. 

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego – objawy

Szczególnie trudne w diagnozie jest wysiękowe zapalenie ucha środkowego, które przez długi czas może nie dawać wyraźnych objawów. Małe dzieci mogą nie skarżyć się na osłabiony słuch, za to widoczne są niepokojące objawy w zachowaniu dziecka: pozorne nieposłuszeństwo, wynikające z niedosłuchu i niesłyszenia poleceń, gorsza orientacja przestrzenna spowodowana niemożliwością ustalenia źródła dźwięku i nadpobudliwość. Zaniedbane zapalenie ucha środkowego może prowadzić do utraty słuchu.

Zapalenie ucha wewnętrznego (zapalenie błędnika)

Zapalenie błędnika jest zazwyczaj konsekwencją rozprzestrzenienia się stanu zapalnego z ucha środkowego. Może też rozwinąć się w wyniku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, chorób autoimmunologicznych lub urazu. Objawy mogące wskazywać na rozwijające się zapalenie ucha wewnętrznego to: 

  • zaburzenia równowagi i zawroty głowy
  • osłabienie słuchu
  • oczopląs
  • szumy uszne
  • wymioty i nudności
  • pogorszone samopoczucie
  • osłabienie

Powikłania nieleczonego zapalenie ucha wewnętrznego mogą być groźne dla życia i obejmują między innymi zapalenie opon mózgowo rdzeniowych, utratę lub uszkodzenie słuchu, trwałe zaburzenia równowagi i ropnie mózgu. Leczenie zwykle odbywa się w szpitalu.

Zapalenie nerwu przedsionkowego

Zapalenie nerwu przedsionkowego ucha to choroba o nieznanej przyczynie, wywołująca objawy takie jak silne napadowe bóle głowy, wymioty, oczopląs i zaburzenia równowagi. Wymioty mijają po trzech dniach, a zawroty głowy mogą trwać ponad tydzień. Choroba nie wywołuje zaburzeń słuchu, a w leczeniu stosuje się leki o działaniu objawowym. Pojawienie się zapalenia nerwu przedsionkowego jest wskazaniem do okresowych kontroli i kilkuletniej obserwacji pod kątem chorób ośrodkowego układu nerwowego.

Słuch i choroby uszu: choroba Meniere’a

Choroba Meniere’a jest przyczyną 3% przypadków zawrotów głowy. Ta rzadka, wieloletnia choroba o złożonej etiologii charakteryzuje się wzrostem ciśnienia w uchu wewnętrznym, wywołanym nadmiernym wytwarzaniem lub zaburzeniami przepływu endolimfy płynu wypełniającego kanały ucha wewnętrznego. Wzrost ciśnienia powoduje szumy uszne, zawroty głowy, nasilające się i słabnące na przemian zaburzenia słuchu i poczucie pełności w uchu. Wystąpienie napadu zawrotów głowy poprzedzają szumy uszne, następnie mogą pojawić się wymioty, oczopląs i ból głowy i osłabienie słuchu. Napad zawrotów główy może trwać nawet kilka godzin. 

W leczeniu choroby Meniere’a stosuje się farmakoterapię i zabiegi operacyjne.

Badanie BERA – Salve Medica Centrum Medyczne

Słuch i choroby uszu: zwężenie przewodu słuchowego

Zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego to schorzenie mogące wywołać niedosłuch typu przewodzeniowego, czyli wynikający z blokad na drodze fali słuchowej do ucha wewnętrznego. Do zamknięcia światła przewodu słuchowego może dojść w wyniku rozwoju łagodnych nowotworów kości skroniowej, ciężkiego urazu lub infekcji. Zwężenia przewodu słuchowego zewnętrznego leczy się metodami chirurgicznymi. 

Słuch i choroby uszu: urazy ucha

Narząd słuchu to układ podatny na urazy, których przyczyną nie muszą być czynniki mechaniczne. Delikatne struktury ucha środkowego i wewnętrznego mogą zostać uszkodzone przez hałas (powodując urazy akustyczne) lub nagłe zmiany ciśnienia (uraz ciśnieniowy). 

Uraz akustyczny ucha

Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że nagły hałas o dużym natężeniu (>130 dB), taki jak eksplozja lub wybuch w bliskim otoczeniu, może uszkodzić słuch. Mniej oczywisty jest fakt, że także umiarkowany hałas (wystarczy już 80-85 dB) może przyczynić się do uszkodzeń narządu słuchu, jeśli oddziałuje na nas przez długi czas. Przewlekły uraz akustyczny to częsta choroba zawodowa słuchu, wywołana długotrwałą pracą w hałasie bez odpowiednich środków ochronnych, takich jak słuchawki wygłuszające. Ubytek słuchu, spowodowany przewlekłym urazem akustycznym, mogą wywoływać także znacznie mniej oczywiste sytuacje, takie jak zbyt głośne słuchanie muzyki przez słuchawki douszne. 

 

Uraz akustyczny ucha objawy

Ostry uraz akustyczny ucha objawia się bólem, krwawieniem z przewodu słuchowego, nieprawidłowymi wrażeniami dźwiękowymi, na przykład szumem, piskiem lub brzęczeniem w uchu oraz ubytkiem słuchu, często rozpoczynającym się od wysokich częstotliwości. W urazie przewlekłym mamy do czynienia z objawami obejmującymi uczucie zwiększonego ciśnienia w uchu, świsty, brzęczenie i szumy uszne. Występuje także ubytek słuchu, początkowo w zakresie wysokich częstotliwości. 

 

Uraz akustyczny ucha leczenie

Zarówno ostry jak i przewlekły uraz akustyczny może być odwracalny. W ostrym urazie wskazane jest jak najszybsze uzyskanie pomocy lekarskiej (SOR) i pilna hospitalizacja. Stosuje się leczenie farmakologiczne (glikokortykosteroidy) i niekiedy zabiegi chirurgiczne (tympanoplastyka), jeśli uszkodzona została błona bębenkowa.    

Uraz ciśnieniowy ucha wewnętrznego

Do urazu ciśnieniowego ucha wewnętrznego dochodzi w wyniku narażenia na nagłą zmianę ciśnienia w środowisku lub działanie fali uderzeniowej. Głównymi objawami, niekiedy występującymi po kilku dniach od wydarzenia, są zawroty głowy, ubytek słuchu i zaburzenia równowagi. Uraz niekiedy wymaga leczenia operacyjnego. Interwencje medyczne powinny być wdrożone jak najszybciej, dlatego wskazane jest zgłoszenie się na SOR. 

Badanie szumu usznego – Salve Medica Centrum Medyczne

Urazy mechaniczne przewodu słuchowego

Najczęstszym urazem mechanicznym przewodu słuchowego jest uszkodzenie błony bębenkowej w wyniku czyszczenia uszu patyczkami higienicznymi. Jeżeli uszkodzenie nie jest rozległe, błona bębenkowa jest w stanie się zregenerować. Powikłaniem uszkodzenia błony bębenkowej może być infekcja ucha środkowego otwór w błonie ułatwia drobnoustrojom dostęp do wnętrza ucha. 

Słuch i choroby uszu: głuchota starcza

Głuchota starcza to ubytek słuchu spowodowany zmianami zwyrodnieniowymi ucha wewnętrznego, zwłaszcza w obrębie ślimaka. Zaburzenia słuchu w większym stopniu dotykają dźwięków wysokich, ograniczając stopień rozumienia mowy. Nie są znane sposoby zahamowania związanych ze starzeniem organizmu zmian zwyrodnieniowych ucha wewnętrznego. Przy znacznym ubytku słuchu skutecznym sposobem poprawy słyszenia jest stosowanie aparatów słuchowych. Zmiany może nasilić narażenie na hałas i choroby współwystępujące, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i choroby krążenia. Bezpłatne badanie słuchu Łódź – Salve Medica Centrum Medyczne

Do jakiego lekarza z problemami ze słuchem?

Leczeniem chorób narządu słuchu zajmuje się lekarz laryngolog. Objawami, które powinny skłonić nas do wizyty są między innymi ból ucha, zaburzenia słuchu, uczucie pełności w uchu zatkanego ucha, nieprawidłowe wrażenia słuchowe w uchu, takie jak piski, brzęczenie i szumy uszne. Niezdiagnozowane i nieleczone choroby uszu mogą trwale uszkodzić Twój słuch, dlatego jeśli odczuwasz dolegliwości ze strony uszu lub masz wrażenie pogorszenia jakości słuchu skontaktuj się z lekarzem i zacznij leczenie na wczesnym etapie choroby. Wizyta laryngologiczna – Salve Medica Centrum Medyczne