POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc. Przyczyny, objawy i leczenie 

Kaszel, częste infekcje i zadyszka przy wysiłku fizycznym to objawy, które zwykle nie budzą niepokoju. Łatwo wyjaśnić je sezonem chorobowym, starzeniem się, zaniedbaniem kondycji lub “kaszlem palacza”. Tymczasem POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc dotyka już ponad 2 miliony Polaków i jest uznawana za chorobę cywilizacyjną. Przewidywana długość życia Pacjentów z POChP jest o 15-20 lat krótsza niż osób zdrowych. Wbrew obiegowym opiniom nie jest problemem jedynie wieloletnich, nałogowych palaczy i może rozwijać się także u osób młodych i niepalących papierosów. Wczesne podjęcie leczenia pozwala spowolnić postępowanie choroby i znacząco wydłużyć życie. 

Czym jest POChP? 

POChP (ang. COPD – chronic obstructive pulmonary disease) to choroba charakteryzująca się przewlekłym stanem zapalnym w płucach i zmniejszeniem wydolności oddechowej. Często pojęcie POChP występuje w towarzystwie takich określeń jak “rozedma płuc” lub “przewlekłe zapalenie oskrzeli”. Najczęściej dotyka biernych i czynnych palaczy tytoniu. Do najpowszechniejszych objawów POChP należy kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny i duszność, występująca początkowo tylko podczas wysiłku. Nawet jeśli wczesne objawy nie są uciążliwe i nasilone, warto już na tym etapie skonsultować się ze specjalistą, zanim dojdzie do nieodwracalnych powikłań i rozwoju pełnoobjawowej przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Wizyta pulmonologiczna – Salve Medica Centrum Medyczne 

Objawy POChP 

Do typowych objawów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc należą duszności i przewlekły kaszel (“kaszel palacza”). Kaszel charakterystyczny dla przewlekłej obturacyjnej choroby płuc często objawia się w formie występującego zaraz po przebudzeniu kilkuminutowego napadu, zakończonego odkrztuszeniem wydzieliny. Występuje przewlekle także poza sezonem po chorobowym. 

Drugim kluczowym objawem POChP są duszności i wrażenie, że oddychanie wymaga nadmiernego wysiłku. Objaw rozwija się powoli, powodując powolne ograniczenie wydolności wysiłkowej, które łatwo bagatelizować i tłumaczyć innymi czynnikami. Pacjent godzi się z coraz gorszą “kondycją” i tłumaczy ją naturalnym procesem starzenia, podczas gdy jest to wymagający leczenia objaw postępującej choroby. Często chorzy trafiają do lekarza dopiero w zaawansowanej postaci przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Duszności mogą zaostrzać się podczas infekcji i wraz z rozwojem POChP doprowadzić do ostrej niewydolności oddechowej, w której uczucie duszności występuje nawet podczas spoczynku. 

Ocena nasilenia duszności według zmodyfikowanej skali Medical Research Council (mMRC) określa stopień wysiłku potrzebny do wystąpienia duszności: 

• 0 – do wystąpienia duszności jest potrzebny intensywny wysiłek fizyczny 
• 1 – szybki marsz lub wejście na niewielkie wzniesienie 
• 2 – duszność występuje nawet przy zwykłym marszu, z jej powodu Pacjent musi chodzić wolniej niż osoby w jego wieku i robić przerwy na wyrównanie oddechu 
• 3 – Pacjent potrzebuje przerwy po przejściu około 100 m lub kilku minutach spaceru 
• 4 – duszność znacząco utrudnia codzienne samodzielne funkcjonowanie i jest odczuwana nawet przy najprostszych codziennych czynnościach i w spoczynku. 

Pacjenci z ciężką postacią POChP często cierpią na niedożywienie i utratę masy ciała (głównie masy mięśniowej). Może wystąpić objaw sinicy, czyli siny odcień nosa, palców, uszu i ust, a także objawy związane z niewydolnością prawej komory serca. 

Podczas w ataku duszności mogą wystąpić świszczący oddech i uczucie ucisku w klatce piersiowej. 

Jak wiele chorób, także przewlekła obturacyjna choroba płuc na początku może nie wywoływać objawów. U znacznej części chorych na POChP współwystępują choroby układu krążenia. 

Przyczyny POChP  

Główną przyczyną powstawania POChP jest przewlekły proces zapalny, przebiegający w błonie śluzowej oskrzeli i miąższu płuc, zwykle spowodowany drażniącym działaniem pyłów i gazów obecnych we wdychanym powietrzu. POChP zaczyna się zazwyczaj od obturacyjnego zapalenia oskrzeli, które chroniąc się przed czynnikami drażniącymi wydzielają więcej śluzu. Za usuwanie śluzu, poprzez przesuwanie go w kierunku gardła, odpowiadają komórki urzęsione tworzące nabłonek rzęskowy, pokrywający większość powierzchni dróg oddechowych. Nabłonek rzęskowy jest jednak wrażliwy na działanie czynników drażniących, takich jak dym tytoniowy, które prowadzą do upośledzenia jego zdolności do usuwania nadmiaru śluzu i zanieczyszczeń, a nawet całkowitego zniszczenia i zastąpienia przez nabłonek płaski. 

Nadmiar śluzu i przerost produkujących go gruczołów blokuje drobne drogi oddechowe, sprzyja powstawaniu zakażeń i utrzymywaniu się stanu zapalnego.  

Stan zapalny odpowiada za dwa główne mechanizmy patogenezy POChP, czyli zaburzenie równowagi proteazowo-antyproteazowej i stres oksydacyjny.  

Substancje o działaniu utleniającym (oksydacyjnym) są produkowane przez komórki zapalne i wywołują tak zwany stres oksydacyjny, który podtrzymuje stan zapalny w oskrzelach. Są również składnikiem dymu tytoniowego. 

Proteazy to występujące w tkankach enzymy odpowiedzialne za rozkład białek, które występując w nadmiarze względem hamujących ich działanie antyproteaz, powodują uszkodzenie tkanki płucnej.  

Komu grozi przewlekła obturacyjna choroba płuc? Grupy ryzyka POChP 

Szacuje się, że około 90% przypadków wystąpienia POChP jest spowodowane trwającym wiele lat biernym lub czynnym paleniem tytoniu.  

Nie palę. Czy grozi mi POChP? 

Niestety ryzyko rozwoju POChP dotyczy także biernych palaczy, czyli osób przebywających w otoczeniu palących, wdychających dym tytoniowy. 

Do grupy ryzyka należą również osoby narażone na wdychanie zanieczyszczonego powietrza w miejscu pracy (przemysł drzewny, górnictwo, transport, itp.), a także zamieszkujące tereny o dużym zanieczyszczeniu środowiska. 

Inną, rzadką przyczyną wystąpienia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc jest wrodzony niedobór jednej z antyproteaz, alfa1-antyprypsyny. 

Jak zdiagnozować przewlekłą obturacyjną chorobę płuc? 

W przypadku podejrzeń przewlekłej obturacyjnej choroby płuc lekarz pierwszego kontaktu kieruje Pacjenta do do pneumologa (specjalisty choróob płuc). 

Diagnoza POChP: wywiad i badanie fizykalne 

Podczas wstępnego wywiadu lekarz pneumolog ustali nasilenie i specyfikę objawów, czyli: 

• częstość występowania i charakterystykę kaszlu,  
• wygląd odkrztuszanej wydzieliny,  
• okoliczności występowania duszności,  
• ryzyko zawodowe (na przykład praca w zanieczyszczonym powietrzu), 
•  utrata wagi,  
• występowanie obrzęków,  
• pogorszenie kondycji fizycznej, 
• choroby współwystępujące. 

Badanie fizykalne przy podejrzeniu POChP polega na osłuchaniu płuc za pomocą stetoskopu i ocenie szmerów oddechowych. W celu pogłębienia diagnostyki mogą zostać zlecone badania diagnostyczne. 

Diagnostyka POChP: spirometria 

Jako podstawowe badanie w diagnostyce POChP stosuje się spirometrię (badanie spirometryczne). To nieinwazyjne badanie czynnościowe płuc, wykorzystywane zarówno do diagnozy jak i oceny postępów w leczeniu. Spirometria polega na oddychaniu przez ustnik spirometru i ma na celu pomiar pojemności życiowej płuc, szybkości przepływu powietrza w oskrzelach i płucach podczas wdechu i wydechu oraz pojemności jednosekundowej (FEV1). Wyniki spirometrii pozwalają ocenić stopień obturacji, czyli zwężenia oskrzeli. Spirometrię wykonuje się również po podaniu leku rozkurczającego oskrzela, w celu oceny odwracalności zmian chorobowych (spirometria z oceną odwracalności obturacji). Spirometria – Salve Medica Centrum Medyczne 

Bodypletyzmografia (pletyzmografia) 

Badania pletyzmograficzne przypomina spirometrię, ale umożliwia szerszą analizę pojemności płuc, łącznie z tak zwaną objętością zalegającą, czyli powietrzem, które w płucach po wydechu. Pletyzmografia jest stosowana między innymi w diagnozie różnicowej astmy i POChP. 

Gazometria krwi 

Gazometria krwi to proste badanie laboratoryjne, które można wykonać już z jednej kropli krwi. Pozwala na ocenę zawartości tlenu we krwi i wydolności procsu oddychania. 

Leczenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.  

Pierwszym krokiem w terapii po diagnozie POChP jest całkowite rzucenie palenia.  

Jakie leki na POChP? Leczenie farmakologiczne przewlekłej obturacyjnej choroby płuc 

Leki stosowane w terapii POChP pozwalają łagodzić objawy i spowolnić rozwój choroby. W leczeniu POChP są stosowane różne grupy leków:  

• Leki rozszerzające oskrzela, między innymi beta-s sympatykomimetyki, teofilina i środki antycholinergiczne 
• Kortyzon w celu zapobiegania zapaleniu dróg oddechowych 
• Leki mukolityczne, w przypadku wystąpienia bardzo nasilonego wydzielania śluzu 

Aktywność fizyczna przy POChP 

Nasilająca się duszność wysiłkowa u Pacjentów często prowadzi do ograniczenia aktywności fizycznej. Tymczasem odpowiednio zaplanowana aktywność fizyczna wpływa pozytywnie na wzrost odporności i jakości życia Pacjenta.  

Fizjoterapia w POChP 

Nauka odpowiednich technik i odpowiednich nawyków oddechowych pozwala uelastycznić klatkę piersiową, ułatwić oddychanie, odkrztuszanie śluzu i zmniejszyć częstotliwość infekcji dróg oddechowych. Wizyta fizjoterapeutyczna – Salve Medica Centrum Medyczne 

Chirurgiczne leczenie POChP 

W zaawansowanym stadium rozwoju POChP leczenie może rozszerzyć się na metody chirurgiczne, takie jak: 

• zmniejszenie objętości płuc (poprawia pracę płuc w przypadku rozedmy heterogenicznej), 
• bullektomia (usunięcie źle funkcjonujących pęcherzyków płucnych), 
• przeszczep płuc, jeśli wszystkie metody leczenia zawiodą.  

Leczenie POChP: szczepienia ochronne 

Infekcje dróg oddechowych u Pacjentów z POChP występują częściej niż u osób ze zdrowym układem oddechowym i mogą doprowadzić do zaostrzenia choroby. Chorym z POChP zaleca się regularne szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom. Zapraszamy na szczepienia przeciwko COVID-19 i grypie – Salve Medica Centrum Medyczne 

GOLD, czyli Światowa Inicjatywa Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (ang. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) powstała w 1997 r. i regularnie aktualizuje wytyczne postępowania w leczeniu POChP.