Płuca – budowa, funkcje i najczęstsze schorzenia. Jakie objawy wskazują na choroby płuc?

Aż 500 milionów oddechów w ciągu życia – taką pracę muszą wykonywać nasze płuca. Ten parzysty narząd jest odpowiedzialny za dostarczenie do krwi pierwiastka niezbędnego do życia każdej komórki – tlenu i usunięcie z organizmu dwutlenku węgla. Niedotlenione komórki nie są w stanie wytwarzać odpowiedniej ilości energii, co wpływa negatywnie na funkcjonowanie całego organizmu. Jak działają i na co chorują płuca i jakie objawy powinny skłonić nas do wizyty u pulmonologa, lekarza zajmującego się chorobami płuc? Dowiedz się z artykułu.

Jak zbudowane są płuca? Budowa anatomiczna płuc

Płuca są parzystym narządem umiejscowionym w klatce piersiowej i otoczonym przez żebra i mięśnie międzyżebrowe oraz – w dolnej części – przeponę. Powierzchnię płuc pokrywa opłucna, czyli cienka i wilgotna błona surowicza, ułatwiająca ruch płuc podczas oddychania. Druga blaszka opłucnej (opłucna ścienna) pokrywa ściany klatki piersiowej. Pomiędzy obiema opłucnymi znajduje się przestrzeń – jama opłucnej, wypełniona płynem surowiczym zmniejszającym tarcie podczas procesu oddychania. Każde płuco zajmuje oddzielną jamę opłucnej, a w rozdzielającej je przestrzeni – śródpiersiu znajdują się między innymi przełyk, serce, węzły chłonne i duże naczynia krwionośne. Oba płuca mają stożkowaty kształt, ale różnią sią ilością płatów –  prawe płuco ma trzy płaty, o jeden więcej niż płuco lewe i większą powierzchnię oddechową. Mniejsza ilość płatów w lewym płucu ma związek z umiejscowieniem serca, którego większa część znajduje się z lewej strony klatki piersiowej.

Czy płuca mogą boleć?

Płuca nie są unerwionym narządem, więc nie mogą boleć. To, co potocznie nazywane jest bólem płuc może pochodzić z innych struktur klatki piersiowej. Ostry i kłujący ból przy oddychaniu może mieć swoje źródło w dobrze unerwionej opłucnej. Taki ból może pojawiać się jednostronnie i promieniować w kierunku pleców. 

Jakie są najczęstsze choroby płuc? Zapalenie płuc

Zapalenie płuc to stan zapalny w obrębie tkanki śródmiąższowej płuc lub pęcherzyków płucnych. Zapalenia płuc dzielimy w zależności od ich etiologii, czyli czynnika wywołującego, na:

• bakteryjne zapalenie płuc (około 30-40% przypadków zakażeń pozaszpitalnych wywołuje dwoinka zapalenia płuc)
• wirusowe zapalenie płuc
• grzybicze  zapalenie płuc
• zachłystowe zapalenie płuc
• atypowe zapalenie płuc
• alergiczne zapalenie płuc
• przewlekłe zapalenie płuc

Objawy zapalenia płuc

Główne objawy zapalenia płuc to kaszel, czasem połączony z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny, ból w klatce piersiowej, nasilający się przy głębszym oddechu lub kaszlu, oraz zgłaszane przez część Pacjentów poczucie duszności. Charakterystycznym objawom zapalenia płuc towarzyszą objawy ogólnoustrojowe, czyli gorączka, dreszcze, pot i bóle mięśniowe. Zapalenie płuc u Pacjentów w podeszłym wieku może przebiegać z mniejszym nasileniem objawów. 

Diagnostyka zapalenia płuc 

Diagnozę zapalenia płuc postawioną na podstawie występujących symptomów (objawy zakażenia dolnych dróg oddechowych, objawy ogólnoustrojowe, wynik badania przedmiotowego klatki piersiowej) często potwierdza się za pomocą zdjęcia RTG klatki piersiowej.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)

POChP to rozwijająca się latami przewlekła choroba płuc prowadząca do zwężenia (obturacji) dróg oddechowych. Jej główne objawy to uczucie duszności, utrudniony oddech, kaszel – zwłaszcza poranny, z odkrztuszaniem wydzieliny. 

Przyczyny PoChP

W około 90% przypadków POChP rozwija się w wyniku wieloletniego palenia tytoniu. Zagrożone są również osoby niepalące narażone na wdychanie dymu papierosowego, czyli bierni palacze. Pozostałe przypadki dotyczą osób narażonych na wdychanie szkodliwych substancji pochodzących z innych źródeł, na przykład z zanieczyszczonego powietrza lub zanieczyszczeń i pyłu w miejscu pracy. Płuca narażone na kontakt z substancjami drażniącymi zwiększają produkcję śluzu, który w zdrowych płucach jest transportowany do oskrzeli i odkrztuszany. W płucach, w których mikroskopijne rzęski pokrywające miąższ płucny zostały uszkodzone lub zniszczone przez toksyczne substancje, śluz nie może być skutecznie usuwany. 

Rozwijająca się POChP doprowadza do trwałych uszkodzeń płuc i jest czwartą przyczyną zgonów w Polsce. Wczesnych objawów nie należy bagatelizować, ponieważ szybkie podjęcie leczenie hamuje postęp choroby. Wizyta pulmonologiczna – Salve Medica Centrum Medyczne

Choroby płuc – mukowiscydoza

Mukowiscydoza to ogólnoustrojowa choroba dziedziczna wpływająca na pracę układu pokarmowego, oddechowego i rozrodczego – w  każdym z nich przyczyną zaburzeń jest nadmierna produkcja śluzu. Objawy mukowiscydozy dotyczące układu oddechowego to między innymi kaszel, zapalenie oskrzeli, nawracające zapalenia płuc mogące prowadzić do włóknienia płuc, polipy nosa, wystepujące przewlekle zapalenia zatok obocznych nosa i gęsty śluz zalegający w oskrzelach. 

Dziedziczenie mukowiscydozy

Czy mukowiscydoza jest dziedziczna? Do wystąpienia mukowiscydozy u dziecka konieczne jest odziedziczenie przez nie wadliwego genu przekazanego przez oboje rodziców. Aby przekazać dziecku uszkodzony gen rodzic nie musi sam chorować na mukowiscydozę. Nosicielstwo uszkodzonych genów odpowiedzialnych za mukowiscydozę można sprawdzić przy pomocy badań genetycznych Wizyta u genetyka – Salve Medica Centrum Medyczne

Astma oskrzelowa

Astma (dychawica) to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych dotykająca ponad 3 miliony Polaków. Objawy astmy, takie jak kaszel, napady duszności, odczuwany ucisk w klatce piersiowej, obrzęk błony śluzowej i świszczący oddech wynikają z utrudnionego przepływu powietrza przez oskrzela i wynikającą z tego zmniejszoną wydolność dróg oddechowych.  

Przyczyny astmy 

Przyczyny astmy są wieloczynnikowe i obejmują między innymi predyspozycje genetyczne (astma atopowa), mechanizmy zapalne i reakcje alergiczne. Astma występuje częściej w krajach o wysokim stopniu zanieczyszczenia powietrza. W Polsce 30% chorych na astmę stanowią dzieci.

Choroby płuc – gruźlica i mykobakterioza

Gruźlica płuc to choroba zakaźna wywoływana przez kwasoodporne prątki gruźlicy ludzkiej (prątki Kocha), bakterie zdolne do przenoszenia w bezpośrednim kontakcie między ludźmi – na przykład drogą inhalacyjną, a także do długotrwałego przetrwania poza organizmem człowieka. Jej rozwojowi sprzyjają słabe warunki sanitarne, słabo wentylowane i ciemne pomieszczenia (prątki są wrażliwe na promieniowanie UV) i niedożywienie.Z tego powodu, a także z racji dużej odporności prątków Kocha na antybiotyki, występowanie gruźlicy stanowiło niegdyś duży problem społeczny. Obecnie szczepienia na gruźlicę są obowiązkowe dla noworodków i pozwalają zapobiec wystąpieniu ciężkich postaci choroby.

Objawy gruźlicy płuc

Gruźlica objawia się niespecyficznie, dlatego jej rozpoznanie często jest opóźnione, a małe nasilenie objawów nie budzi obaw chorego.  

Gruźlica może wywoływać objawy ogólnoustrojowe, takie jak:

• pogorszenie samopoczucia
• utrata masy ciała
• osłabienie i zmniejszona tolerancja wysiłku
• nocne poty i stany podgorączkowe

A także przewlekły, trwający ponad 2 miesiące kaszel. Wraz z zaawansowaniem gruźlicy może pojawić się odkrztuszanie wydzieliny i duszność spowodowana zmianami w płucach. 

Warto wspomnieć, że gruźlica może atakować nie tylko płuca. Czasem choroba lokalizuje się w kościach i stawach, węzłach chłonnych, układzie pokarmowym lub moczowo-płciowym.

Gruźlica a mykobakterioza

Mykobakteriozy to grupa chorób o objawach podobnych do gruźlicy, wywoływanych przez prątki niegruźlicze, często  W przeciwieństwie do gruźlicy mykobakteriozą nie można zarazić się od drugiego człowieka. Mykobakterioza może rozwinąć się u osób z obniżoną odpornością lub cierpiących na inne choroby płuc, a przyczyną jej rozwoju mogą być bakterie naturalnie kolonizujące organizm człowieka.

Rak płuc (złośliwy nowotwór płuc)

Rak płuc, ze względu na częstość występowania w krajach rozwiniętych, jest zaliczany do chorób cywilizacyjnych. Ten rodzaj nowotworu złośliwego może rozwijać się w płucach, latami nie wywołując dolegliwości. Ponieważ bardzo często rozwija się u wieloletnich palaczy, pierwsze objawy, takie jak kaszel, odkrztuszanie wydzieliny lub nawracające infekcje płuc, mogą być bagatelizowane jako skutki uboczne palenia papierosów. Nie trzeba jednak palić papierosów aby znaleźć się w grupie ryzyka rozwoju nowotworu płuc. Zagrożone są również osoby narażone na wdychanie szkodliwych substancji chemicznych i bierni palacze, przebywający w otoczeniu osób palących.

Diagnostyka raka płuc. Podstawowe badania:

• RTG płuc Rentgen klatki piersiowej – Salve Medica Centrum Medyczne
• Tomografia komputerowa klatki piersiowej Tomografia komputerowa klatki piersiowej – Salve Medica Centrum Medyczne
• Pozytonowa tomografia emisyjna (PET-TK) do oceny obecności komórek nowotworowych w węzłach chłonnych
• Biopsja lub bronchoskopia w celu pobrania fragmentu tkanki nowotworowej Bronchoskopia – Salve Medica Centrum Medyczne

 Diagnostyka i leczenie raka płuca – Salve Medica Centrum Medyczne

Choroby płuc – idiopatyczne włóknienie płuc (IPF)

Termin idiopatyczny oznacza nieznajomość przyczyny schorzenia. Idiopatyczne włóknienie płuc (IPF) to choroba, w której z nieznanych powodów dochodzi do włóknienia (bliznowacenia) tkanki płuc i w konsekwencji ich nieodwracalnego uszkodzenia. W wyniku procesu chorobowego płuca zmniejszają swoją objętość, a chory odczuwa duszności, przyśpieszenie oddechu, osłabienie i cierpi na uporczywy suchy kaszel. Wraz z postępem choroby niewydolność płuc narasta a objawy nasilają się. Idiopatyczne włóknienie płuc jest chorobą o wysokiej śmiertelności, a wskaźnik przeżycia 5 lat po diagnozie wynosi zaledwie 20-40%. Leczenie polega na podawaniu leków hamujących postęp choroby, leczeniu objawowym i rehabilitacji pulmonologicznej.  

Profilaktyka chorób płuc. Jak dbać o płuca?

Liczba Polaków cierpiących na choroby płuc rośnie z każdym rokiem. Na astmę oskrzelową cierpi już ponad 4 miliony, a na POChP więcej niż 2 miliony osób w Polsce. Często chorzy zwracają się po pomoc zbyt późno, gdy zmiany w płucach są już nieodwracalne. Chore płuca wpływają negatywnie na pracę całego organizmu. Jak o nie zadbać?

Przede wszystkim rzuć palenie

Pojemność życiowa płuc naturalnie spada wraz z wiekiem. U palaczy papierosów proces ten zachodzi nawet trzykrotnie szybciej. Dym tytoniowy zawiera ponad 400 substancji drażniących i 50 rakotwórczych. Medycyna stylu życia – Salve Medica Centrum Medyczne

Unikaj biernego palenia

Przebywanie w towarzystwie osób palących jest tak samo szkodliwe dla Twoich płuc jak czynne palenie papierosów.

Dbaj o aktywność fizyczną i zdrową dietę

Zdrowe odżywianie i sport pomogą nie tylko Twoim płucom. W razie trudności z ułożeniem zbilansowanego jadłospisu możesz skorzystać z pomocy dietetyka. Wizyta dietetyczna – Salve Medica Centrum Medyczne

Lecz infekcje do końca i unikaj osób chorych zakaźnie

Niewyleczone w pełni infekcje mogą doprowadzić do przewlekłych stanów zapalnych w płucach. Zadbaj o odpowiednie szczepienia ochronne. Wirus RSV, grypa czy koronawirus. Jak je odróżnić? – Salve Medica Centrum Medyczne

Unikaj kontaktu z alergenami

Objawy alergii mogą wydawać się niewinne, ale częste podrażnienia płuc i oskrzeli są czynnikiem rozwoju chorób pulmonologicznych. Zacznij odczulanie tej jesieni – Salve Medica Centrum Medyczne

Unikaj wdychania substancji drażniących

Jeśli masz z nimi kontakt w środowisku zawodowym dbaj o odpowiednie środki ochronne. Wykonuj badania profilaktyczne płuc i nie ignoruj wczesnych objawów chorób Profilaktyka zdrowia płuc – Salve Medica Centrum Medyczne