Nadciśnienie tętnicze to nasza nowa choroba narodowa? Objawy, przyczyny i sposoby leczenia nadciśnienia 

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z chorób krążenia i najpowszechniej występujących chorób cywilizacyjnych. Według statystyk NFZ problem dotyczył 25% Polaków w 2021 roku, a jedynie rok później niemal 1/3 dorosłych Polaków poniżej 80 roku życia miała zdiagnozowane nadciśnienie tętnicze. Występowanie nadciśnienia staje się powszechne, a konsekwencje jego nieleczenia są poważne i mogą znacząco skrócić długość życia. Przy braku nawyku regularnego mierzenia ciśnienia, schorzenie, nazywane czasem „cichym zabójcą”, długo może pozostać ukryte. Często wychodzi na jaw dopiero przy poważnych konsekwencjach, na przykład zawale serca. Dlatego tak ważne jest, by zdiagnozować nadciśnienie tętnicze jak najwcześniej. Wdrożenie odpowiedniego leczenia przed pojawieniem się powikłań może które uchronić przed niepełnosprawnością, a nawet śmiercią.

Czym jest nadciśnienie tętnicze? 

Strumień krwi, przepływając przez naczynia krwionośne, wywiera nacisk na ich ściany. Siłę z którą naciska na ściany tętnic nazywamy ciśnieniem tętniczym. Maksymalną wartość ciśnienie tętnicze osiąga w momencie skurczu lewej komory serca, która wtłacza krew do aorty. Tę wartość nazywamy ciśnieniem skurczowym (systolicznym) i podajemy jako pierwszą, większą liczbę. Mniejsza wartość, podana po ukośniku, to ciśnienie rozkurczowe (diastoliczne), osiągane w momencie rozkurczu komory serca. Wartości ciśnienia krwi są mierzone w milimetrach słupa rtęci (mm Hg). Do niedawna za górną granicę prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego uznawano 140/90 mm Hg, ale w 2022 roku normy zostały obniżone.  

Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi? Zmiana norm w 2022 roku 

Nowe normy prawidłowego ciśnienia tętniczego, przedstawione przez Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego i Polskie Towarzystwo Kardiologiczne różnią się w zależności od wieku: 

• grupa wiekowa do 65 lat: 120-129/70-79 mm Hg. 
• 65– 80 lat: 130-139/70-79 mm Hg, 
• powyżej 80 lat: 130-149/70-79 mm Hg. 

Normy ciśnienia krwi 

Wyniki w granicach 130-139/85-89 mm Hg to tak zwane wysokie prawidłowe ciśnienie krwi. Nie jest ono uznane za chorobę, ale za stan przednadciśnieniowy, który wymaga częstszej kontroli ciśnienia, przynajmniej raz na 6 miesięcy. U osób u których stwierdzono takie poziomy ciśnienia częściej rozwija się nadciśnienie tętnicze w późniejszym wieku. W przypadku zdiagnozowania nadciśnienia wyróżnia się 3 stopnie zaawansowania choroby: 

• nadciśnienie I stopnia – do 159/99 mm Hg, 
• nadciśnienie II stopnia – do 179/109 mm Hg, 
• nadciśnienie III stopnia – powyżej 180/110 mm Hg. 

Jeżeli wynik trudno jest jednoznacznie skategoryzować, ponieważ wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego plasują się w różnych kategoriach, uznaje się, że ciśnienie należy do kategorii wyższej.  

Nadciśnienie „białego fartucha” 

W niektórych przypadkach podniesienie ciśnienia krwi jest wynikiem stresu towarzyszącego wizycie u lekarza. Taką sytuację, której częstotliwość występowania szacuje się na około 20% przypadków stwierdzenia nieprawidłowo wysokiego ciśnienia krwi u badanych w gabinecie lekarskim, nazywamy nadciśnieniem „białego fartucha”. Rozwiązaniem jest weryfikacja diagnozy za pomocą pomiarów domowych lub badania ABPM (24-godzinny pomiar ciśnienia tętniczego). 

Przypadków występowania nadciśnienia tętniczego, nawet jeżeli występują one jedynie w gabinecie lekarskim, nie powinno się jednak lekceważyć, ponieważ wskazują one na zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia w przyszłości. 

Czym jest nadciśnienie ukryte? 

Sytuacją przeciwną jest tak zwane nadciśnienie ukryte. Można je stwierdzić, kiedy pomiary wykonane u lekarza wykazują prawidłowe ciśnienie krwi, a wyniki wskazujące na nadciśnienie Pacjent otrzymuje podczas pomiarów domowych. W niektórych przypadkach nadciśnienie ujawnia się jedynie podczas pomiarów wykonanych w nocy lub rano, po przebudzeniu. Takie zróżnicowanie wyników jest wskazaniem do wykonania badania ABPM, czyli 24-godzinnego automatycznego pomiaru ciśnienia krwi. 

Pierwsze objawy nadciśnienia tętniczego 

Pierwsze objawy nadciśnienia tętniczego są niespecyficzne, dlatego łatwo je zbagatelizować i zrezygnować z wizyty u lekarza.  

Niepowikłane nadciśnienia może również przebiegać bezobjawowo, dlatego tak ważna jest regularna kontrola. U części osób z nadciśnieniem występują: 

• pulsujące bóle głowy, 
• większa niż zwykle potliwość, 
• problemy z widzeniem, 
• szumy uszne, 
• nudności, 
• zwiększona męczliwość, 
• zaczerwienienie twarzy nawet przy niewielkim wysiłku, 
• problemy ze snem. 

Nadciśnienie tętnicze może więc występować bezobjawowo lub z wystąpieniem objawów, których nie łączymy bezpośrednio z chorobami serca. Nietrudno nam ignorować większą męczliwość, problemy ze snem lub bóle głowy, które łatwo wyjaśnić stresem i przemęczeniem. 

Nawet po diagnozie, problem przez wielu Pacjentów nie jest traktowany zbyt poważnie. Powszechność tej przypadłości może dawać złudzenie, że jest ona nieszkodliwa. Nadciśnienie nie zakłóca w wyraźny sposób naszego codziennego życia, a wprowadzenie w życie zdrowych nawyków, zalecanych w przypadku tej diagnozy, często jest odkładane na później. Tymczasem zaniedbane nadciśnienie potrafi nawet przez wiele lat powoli uszkadzać nasze naczynia krwionośne, doprowadzając do miażdżycowej przebudowy naczyń. Nieleczone nadciśnienie krwi wywołuje zmiany w narządach organizmu i upośledza ich funkcjonowanie. Często dopiero po wystąpieniu powikłań Pacjent zaczyna poważnie podchodzić do leczenia nadciśnienia tętniczego. 

Jak można wykryć nadciśnienie tętnicze? 

Aby wcześnie wykryć nadciśnienie tętnicze wystarczy wypracować sobie nawyk regularnego mierzenia ciśnienia w domu lub w niektórych aptekach, w których dostępny jest ciśnieniomierz. Mierzenie ciśnienia należy także do rutynowego badania podczas wizyt lekarskich. Nadciśnienie diagnozuje się po stwierdzeniu trwałego podniesienia ciśnienia tętniczego powyżej wartości uznanych za górną granicę w danej grupie wiekowej, dlatego do diagnozy nie wystarczy jednorazowy pomiar. 

Kto jest narażony na nadciśnienie? 

Czym można wyjaśnić epidemiczny wręcz wzrost wykrywalności nadciśnienia tętniczego u Polaków? Zwykle przyczyny rozwoju nadciśnienia tętniczego są wieloczynnikowe. Za cechy zwiększające ryzyko rozwoju nadciśnienia uważa się: 

• nieprawidłową dietę, a zwłaszcza duże spożycie soli i alkoholu, 
• czynniki genetyczne, 
• podeszły wiek, 
• otyłość, szczególnie otyłość brzuszną,
• stres, 
• siedzący tryb życia. 

Nadciśnienie pierwotne i wtórne 

Jeżeli przyczyny prowadzące do rozwoju nadciśnienia są złożoną kombinacją czynników związanych ze stylem życia, diagnozuje się tak zwane nadciśnienie pierwotne, czyli samoistne. Ten rodzaj nadciśnienia dotyczy ponad 90% przypadków. Możliwe jest również (w 5-10% przypadków) wystąpienie nadciśnienia wtórnego, czyli objawowego. Nadciśnienie wtórne jest jedynie objawem innej choroby, której wykrycie i wyleczenie, pozwala uzyskać z powrotem zdrowe poziomy ciśnienia krwi. Ten rodzaj nadciśnienia spotykany jest częściej u dzieci. Do chorób, których jest objawem zaliczają się choroby nerek i nadnerczy, zwężenie tętnic nerkowych lub aorty, zaburzenia uwarunkowane genetycznie, wady serca i choroby tarczycy, a także obturacyjny bezdech senny. Wtórne nadciśnienie tętnicze może występować także przy długim leczeniu kortykosteroidami. 

Czym grozi nieleczone nadciśnienie tętnicze? 

Do powikłań nieleczonego nadciśnienia tętniczego zalicza się: 

• przerost mięśnia sercowego,  
• zmiany miażdżycowe  
• niewydolność serca,  
• niedokrwienie kończyn wynikające z miażdżycy naczyń obwodowych,  
• obniżenie wydolności nerek,  
• otępienie 
• udar mózgu,  
• postępujące zmiany w naczyniach krwionośnych siatkówki oka. 

Jakie są sposoby leczenia nadciśnienia tętniczego? 

Przy stwierdzeniu łagodnego nadciśnienia i braku czynników ryzyka u Pacjenta, pierwszym krokiem jest zmiana stylu życia. Farmakoterapię opartą na lekach obniżających ciśnienie wprowadza się, jeżeli zmiana nawyków życiowych nie przynosi spodziewanych efektów. Podstawowe niefarmakologiczne metody leczenia nadciśnienia to: 

• zwiększenie aktywności fizycznej, 
• utrzymywanie właściwej masy ciała (BMI mniejsze niż 25 kg/m²), ze szczególnym uwzględnieniem obwodu brzucha, który nie powinien przekraczać 80 cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn. Więcej o wskaźniku BMI Mam wynik BMI powyżej 25 – Salve Medica Centrum Medyczne
• zmniejszenie spożycia alkoholu do mniej niż 8 jednostek na tydzień w przypadku u kobiet i 14 jednostek na tydzień w przypadku mężczyzn. Za jedną jednostkę alkoholu uważa się 10 g czystego etanolu, 
• rzucenie palenia i unikanie wdychania dymu tytoniowego, 
• zmiana diety i ograniczenie soli kuchennej do mniej niż 5 g na dobę (mniej niż jedna łyżeczka). Do limitu należy wliczać sól dodawaną do gotowych produktów. Sól można zastąpić innymi przyprawami. Warto skorzystać z usług dietetyka, który przeanalizuje nasze nawyki żywieniowe, określi ewentualne niedobory składników odżywczych oraz wykona analizę składu ciała przed wprowadzeniem zmian w diecie Wizyta u dietetyka w zakresie leczenia otyłości – Salve Medica Centrum Medyczne

Dobrą wieścią jest fakt, że w krajach rozwiniętych jedynie u około 20% chorych nadciśnienie jest chorobą izolowaną, niewynikającą z prowadzenia niewłaściwego trybu życia.  Wprowadzając do swojego życia zdrowe nawyki możemy zapobiec rozwojowi nadciśnienia tętniczego. Wiele zaleceń dla osób chorujących na nadciśnienie oznacza po prostu prowadzenie zdrowszego trybu życia, więc w dłuższym rozrachunku jest także profilaktyką wielu innych chorób, takich jak otyłość, stany przedcukrzycowe i cukrzyca, oraz hipercholesterolemia.

Leki na nadciśnienie. Na co zwracać uwagę podczas leczenia? 

Stosowanie innych leków może wpłynąć na działanie leków obniżających ciśnienie, zmniejszyć ich wchłanianie i spowodować niepożądane interakcje. Poinformuj swojego lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach I zgłaszaj mu zauważone działania niepożądane. Leki obniżające ciśnienie nie działają natychmiastowo. Aby w pełni rozwinęły efekty działania, musi minąć od kilku do kilkunastu dni regularnego przyjmowania. Nie zniechęcaj się brakiem doraźnych efektów i nie odstawiaj leków bez konsultacji ze swoim lekarzem. Pamiętaj, że leki obniżające ciśnienie krwi działają objawowo i nie usuwają przyczyny choroby. Oprócz leczenia farmakologicznego ważne jest dbanie o zdrowy tryb życia.