Cukrzyca

Czym jest cukrzyca? Objawy, leczenie i diagnostyka  

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się zaburzonym metabolizmem węglowodanów. Spośród wielu typów tej choroby najczęściej występujące to cukrzyca typu I i cukrzyca typu II. W obu rodzajach cukrzycy przyczyną objawów jest niedobór lub nieprawidłowe działanie insuliny w organizmie. Leczeniem cukrzycy zajmuje się lekarz diabetolog. Diabetolog, poradnia diabetologiczna Łódź – Salve Medica Centrum Medyczne 

Przyczyny cukrzycy: zaburzone wydzielanie lub działanie insuliny 

Insulina to hormon produkowany przez trzustkę. Jej podstawowym celem jest transport pochodzącej z pożywienia glukozy do wnętrza komórek i tym samym obniżanie stężenia glukozy we krwi. Przy niedoborze insuliny w organizmie lub jej nieprawidłowym działaniu we krwi utrzymuje się zbyt wysoki poziom cukru. Jednocześnie glukoza nie może przedostać się do komórek, dla których stanowi źródło energii. Glukoza nie spełnia więc swojej funkcji, a jednocześnie jej wysoki poziom utrzymuje się we krwi, wywołując stan nazywany hiperglikemią. Długotrwale utrzymująca się hiperglikemia, może powodować poważne zaburzenia metaboliczne i rozwój późnych powikłań cukrzycowych.  

Objawy hiperglikemii (przecukrzenia)  

  • Nasilone pragnienie  
  • Oddawanie większych ilości moczu  
  • Osłabienie, senność, zmęczenie  
  • Zaburzenia wzroku  
  • Częstsze infekcje  
  • Bóle głowy  
  • Problemy z koncentracją  
  • Problemy z suchą skórą, świądem i stanami zapalnymi  
  • Poczucie suchości w jamie ustnej  
  • Czasem występuje zapach acetonu z ust  

Hiperglikemia: powikłania  

  • Polineuropatia cukrzycowa  
  • Nefropatia  
  • Retinopatia  
  • Neuropatia  
  • Udar  
  • Ślepota 
  • Zawał serca  
  • Zespół stopy cukrzycowej  

Diagnostyka cukrzycy 

Podstawowym badaniem wykonywanym w diagnostyce cukrzycy jest laboratoryjne oznaczenie glikemii, czyli stężenia glukozy we krwi. Wykonuje się je na czczo, po około 8-14 godzinach od ostatniego posiłku. Badanie diagnostyczne powinno być przeprowadzone w laboratorium. Pacjenci z diagnozą cukrzycy (diabetycy) mogą samodzielnie kontrolować poziom cukru we krwi za pomocą glukometru.  

Inne badania stosowane w diagnostyce cukrzycy to: 

  • Odsetek hemoglobiny glikowanej (HbA1c) w celu oznaczenia poziomów stężenia cukru we krwi z okresu ostatnich trzech miesięcy i oceny skuteczności leczenia. 
  • Stężenie peptydu C we krwi, czyli ocena tak zwanych rezerw wydzielniczych trzustki i jej zdolności do wytwarzania insuliny. Badanie jest wykorzystywane w diagnozie różnicowej cukrzycy I i cukrzycy II. 
  • Stężenie glukozy i ciał ketonowych w moczu. Przy stężeniu glukozy we krwi powyżej 180 mg/dl (10 mmol/l), jej nadmiar jest wydalany wraz z moczem. Po przekroczeniu progu 250 mg/dl glukozy we krwi, w moczu można wykryć również ciała ketonowe. Jest to objaw rozwoju kwasicy ketonowej i wskazanie do pilnej konsultacji z lekarzem. 
  • Doustny test tolerancji glukozy (inaczej krzywa cukrowa lub test obciążenia glukozą) to oznaczenie poziomu cukru we krwi na czczo, a następnie 2 godziny po podaniu glukozy.  
  • Stężenie albumin w moczu jest wykonywane w przypadku podejrzenia nefropatii cukrzycowej. 
  • Stężenie przeciwciał odpowiedzialnych za rozwój cukrzycy typu I. 

 

Cukrzyca przez wiele lat może rozwijać się w ukryciu, dlatego ważne jest przeprowadzanie badań diagnostycznych, nawet w przypadku braku objawów Badania laboratoryjne – diagnostyka cukrzycy – Salve Medica Centrum Medyczne 

 

Cukrzyca typu I  

Cukrzyca typu I jest chorobą autoimmunologiczną, czyli wynikającą z autoagresji – nieprawidłowego działania układu odpornościowego, który atakuje zdrowe komórki ciała. W przypadku cukrzycy typu I układ odpornościowy niszczy komórki β trzustki, odpowiedzialne za produkcję insuliny, wskutek czego organizm nie jest w stanie samodzielnie produkować tego hormonu. Cukrzyca typu I ma swój początek w dzieciństwie, zwykle pomiędzy 10 a 14 rokiem życia i stanowi około 10% wszystkich przypadków występowania cukrzycy. Cukrzyca typu I jest chorobą nieuleczalną, ale odpowiednie leczenie umożliwia normalne życie.  

Czy cukrzyca typu I jest dziedziczna?  

Przyczyny autoagresji układu odpornościowego nie są w pełni poznane, ale pewną rolę w jej występowaniu pełnią czynniki genetyczne, odpowiedzialne za skłonność do chorób autoimmunologicznych. To właśnie te predyspozycje genetyczne mogą być dziedziczone i skutkować wystąpieniem cukrzycy typu I, ale także innych chorób o charakterze autoimmunologicznym, tak zwanych chorób z autoagresji.  

Objawy cukrzycy typu I  

Cukrzyca typu I, w przeciwieństwie do cukrzycy typu II, rozwija się szybko, w przeciągu 2-3 miesięcy. Pierwszymi możliwymi do zaobserwowania objawami są zwykle:  

  • Osłabienie, senność  
  • Zwiększone wydalanie moczu (wielomocz)  
  • Utrata wagi  
  • Większa podatność na infekcje  
  • Wzmożone pragnienie skutkujące przyjmowaniem nawet kilku -kilkunastu litrów płynów na dobę  

Leczenie cukrzycy typu I  

Podstawą leczenia jest utrzymywanie prawidłowego poziomu cukru we krwi, aby uniknąć powikłań wynikających z hiperglikemii. Główną metodą leczenia jest insulinoterapia (insulina podawana podskórnie, zwykle około czterech razy na dobę, lub za pomocą pompy insulinowej) i odpowiednia dieta. 

W 2022 roku do leczenia cukrzycy typu I został dopuszczony lek Tepliuzumab, podawany Pacjentom obarczonych ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu I.  Tepliuzumab to przeciwciało monoklonalne blokujące limfocyty T odpowiedzialne za niszczenie produkujących insulinę komórek B trzustki. Terapia Tepliuzumabem nawet o kilka lat może opóźnić wystąpienie cukrzycy typu I. 

Remisja w cukrzycy typu I  

Kilka miesięcy po diagnozie cukrzycy typu I następuje tak zwany “miesiąc miodowy”, czyli okres, w którym zmniejsza się zapotrzebowanie na insulinę. Jest to przejściowa sytuacja, w czasie której należy nadal kontrolować poziom cukru we krwi za pomocą glukometru i zmodyfikować podawane dawki insuliny, aby zminimalizować ryzyko hipoglikemii polekowej.

Cukrzyca typu II: przyczyny  

Cukrzyca typu II jest najczęściej występującym typem cukrzycy. Do jej rozwoju prowadzą zarówno czynniki genetyczne, wpływające na upośledzenie wydzielania i produkcji insuliny przez trzustkę, jak i nieprawidłowy tryb życia prowadzący do otyłości i rozwoju insulinooporności. Insulinooporność to zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę. Przez pierwsze kilka lat obniżona wrażliwość na insulinę zmusza komórki ß trzustki do zwiększenia jej produkcji. Dzięki jej wzmożonej pracy poziom cukru we krwi utrzymuje się na właściwym poziomie, a insulinooporność pozostaje niewykryta. Po latach trzustka zaczyna produkować coraz mniej insuliny, co prowadzi do pojawienia się hiperglikemii i diagnozy cukrzycy typu II. Nie oznacza to jednak, że cukrzyca typu II jest wykrywana tylko u Pacjentów w podeszłym wieku. Z powodu coraz częstszego występowania otyłości diagnozy są stawiane nawet u osób w wieku nastoletnim.  

Insulinooporność a otyłość  

Otyłość jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka rozwoju cukrzycy typu II. Prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę wzrasta wraz z zwiększeniem się wskaźnika BMI (body mass index) i Wskaźnika WHR (waist-hip ration), czyli stosunku obwodu talii do obwodu bioder.  Pomiar wskaźnika WHR pozwala stwierdzić występowanie tak zwanej otyłości brzusznej, która szczególnie mocno predysponuje do rozwoju insulinooporności. Ważnym wskaźnikiem jest też sam obwód talii, który nie powinien wynosić więcej niż 80 cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn. Osoby z nieprawidłowo wysokim poziomem BMI powinny regularnie badać poziom glukozy we krwi Mam wynik BMI powyżej 25 – Salve Medica Centrum Medyczne  

Czy insulinooporność powoduje tycie?  

Niestety insulinooporność, która sama w sobie jest skutkiem otyłości, dodatkowo nasila proces odkładania tłuszczów w tkance tłuszczowej.   

Objawy cukrzycy typu II  

 

  • wzmożone pragnienie  
  • wielomocz (oddawanie zwiększonej ilości moczu jako sposób na usunięcie nadmiaru glukozy z krwi) 
  • częstsze infekcje układu moczowo-płciowego  
  • osłabienie, senność, zmęczenie  
  • przy utrzymującej się hiperglikemii może nastąpić utrata masy ciała, ponieważ glukoza nie jest wykorzystywana jako źródło energii  

 

Objawy hiperglikemii są wskazaniem do przeprowadzenia diagnostyki w kierunku cukrzycy Wizyta diabetologiczna – Salve Medica Centrum Medyczne 

Leczenie cukrzycy typu II  

W początkowych stadiach rozwoju cukrzycy typu I nie jest konieczne wdrożenie insulinoterapii. Podstawowe zalecenia to zwiększenie aktywności fizycznej, wprowadzenie zdrowej diety i kontrola masy ciała. W przypadku diabetyków z współwystępującą otyłością obniżenie BMI jest kluczowe w leczeniu cukrzycy Wizyta diabetologiczna w zakresie leczenia otyłości – Salve Medica Centrum Medyczne 

Jakie leki na cukrzycę? Leczenie farmakologiczne  

Leczenie cukrzycy to nie tylko insulinoterapia. W farmakoterapii stosuje się również leki takie jak:  

 

  • Metformina. Lek pierwszego rzutu w leczeniu cukrzycy. Metformina wpływa pozytywnie na metabolizm węglowodanów, zwiększając wrażliwość na insulinę w tkankach obwodowych i hamując wątrobową produkcję glukozy, nie powodując jednocześnie nasilenia wydzielania insuliny przez trzustkę. Metformina jest stosowana także w stanach przedcukrzycowych, w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju cukrzycy.  
  • Akarboza spowalnia wchłanianie glukozy w jelitach, zmniejszając ryzyko wystąpienia hiperglikemii po posiłku.  
  • Inhibitory SGLT2 (flozyny, diflozyny) zmniejszają poziom cukru we krwi, poprzez zwiększenie wydalania glukozy z moczem.  
  • Leki inkretynowe zwiększają produkcję insuliny przez trzustkę, przyczyniając się do obniżenia poziomu glukozy we krwi.   
  • Pochodne sulfonylomocznika (glimepiryd, glipizyd, glikazyd) zwiększają wytwarzanie insuliny przez trzustkę i modyfikują metabolizm glukozy.   
  • Pochodne tiazolidynodionu (glitazony) zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę (zmniejszają insulinooporność).  

  

Dieta cukrzycowa: podstawowe zalecenia dla diabetyków 

  

  • Sposób żywienia zalecany w cukrzycy to ta sama zdrowa dieta, którą powinny stosować także osoby zdrowe.   
  • Małe, ale częste i regularne porcje pozwolą Ci zmniejszyć ryzyko hipoglikemii.  
  • Jedz zdrowo, ale z uwzględnieniem swoich upodobań żywieniowych. Posiłki skomponowane z produktów zdrowych, ale odpowiadających Twoim preferencjom ułatwią przestrzeganie diety.  
  • Dbaj o odpowiednie urozmaicenie posiłków. Jeśli masz problem ze skomponowaniem odpowiednio zbilansowanego jadłospisu, uwzględniającego zapotrzebowanie na wszystkie witaminy i minerały, skorzystaj z porady dietetyka Wizyta dietetyczna – Salve Medica Centrum Medyczne 
  • Unikaj produktów i potraw o wysokim indeksie glikemicznym, powodujących gwałtowny wzrost cukru we krwi. 
  • Zamień nasycone kwasy tłuszczowe na kwasy tłuszczowe wielonienasycone.